Od zawsze analizowano możliwości obniżenia kosztów pierwszego zgłoszenia patentowego. Celem jest umożliwienie właścicielowi wynalazku uzyskania ochrony patentowej na obszarze geograficznym obejmującym nie tylko jego kraj pochodzenia.
W roku 1883 w akcie prawnym znanym pod nazwą Konwencja Paryska z późniejszymi zmianami, zaproponowano zasadę pierwszeństwa. Polega ona na tym, że pierwsze zgłoszenie wynalazku w kraju – stronie Konwencji Paryskiej, gwarantuje zgłaszającemu prawo do wykonania później zgłoszeń tego samego wynalazku w innych krajach – stronach tej Konwencji. Właściciel wynalazku nie musi więc tego samego dnia wykonywać zgłoszeń we wszystkich krajach które go interesują. Co ważniejsze nie musi ponosić kosztów tych zgłoszeń, na przykład wynikających z kosztów tłumaczeń dokumentów zgłoszenia na języki krajowe, lub kosztów zastępstwa przez krajowych rzeczników patentowych w poszczególnych krajach.
Trzeba pamiętać, że przed wykonaniem zgłoszenia patentowego nie może być produkcji rynkowej przedmiotu patentu, bo byłoby to równoznaczne z ujawnieniem. Każde ujawnienie wynalazku przed złożeniem zgłoszenia patentowego szkodzi nowości. Oznacza to, że wynalazek w czasie przed zgłoszeniem w Urzędzie Patentowym nie przynosi dochodu. Nowość wynalazku jest podstawowym wymaganiem dla udzielenia patentu i trzeba ją rozumieć bezwzględnie. Także w odniesieniu do ujawnienia wynalazku przez samego zgłaszającego, na przykład poprzez produkcję rynkową. A więc właściciel wynalazku, w dacie pierwszego zgłoszenia, nie ma kasy na kosztowny zakres ochrony.
Konwencja Paryska wyznaczyła termin pierwszeństwa – 12 miesięcy od daty pierwszego zgłoszenia. Najczęściej pierwsze zgłoszenie następuje w kraju pochodzenia właściciela patentu, na tym etapie traktowanego jako zgłaszający. W Polsce na przykład możemy jako pierwsze wykonać zgłoszenie krajowe w Urzędzie Patentowym w Warszawie, ale równie dobrze możemy jako pierwsze złożyć zgłoszenie na Patent Europejski – jeżeli już na tym etapie jest zamiar ochrony w trybie Patentu Europejskiego. Albo zgłoszenie międzynarodowe w systemie PCT w Genewie. W pierwszym przypadku mamy pierwszeństwo z Polski, w drugim przypadku mamy pierwszeństwo ze zgłoszenia w European Patent Office (EPO) w Monachium. W trzecim przypadku mamy pierwszeństwo ze zgłoszenia PCT w Biurze Międzynarodowym WIPO w Genewie. Mówimy o dacie pierwszeństwa, która jest często uwidoczniona w dokumentach zgłoszenia, a potem w dokumencie patentowym.
Zgłaszający otrzymuje więc na mocy Konwencji Paryskiej, rok czasu na ustalenie czy i gdzie jego wynalazek ma szanse przynieść spodziewane korzyści. Rok to, umówmy się, wystarczający czas aby zweryfikować czy wynalazek nadaje się do stosowania. Jeśli nie spełnia oczekiwań, to nie rozszerzamy ochrony poza kraj pierwszego zgłoszenia. Jeśli spełnia założenia, to inwestujemy w rozszerzenie ochrony, poza obszar pierwszego zgłoszenia. Mamy na tę decyzję dokładnie rok czasu. Dzień spóźnienia powoduje wygaśnięcie prawa pierwszeństwa.
Konwencję Paryską z 1883 roku, w szeregu modyfikowanych tekstach ratyfikowała większość Państw świata. Polska w roku 1919, oraz w tekście z 1974 określanym jako tekst sztokholmski. A więc w ciągu 12 miesięcy od dnia pierwszego zgłoszenia wynalazku, właściciel zgłoszenia może złożyć w większości państw świata oraz systemów międzynarodowych ochrony patentowej, zgłoszenie tego samego rozwiązania, które zgłosił w dacie pierwszeństwa.
System zaproponowany w Konwencji Paryskiej działa w oparciu o wiarygodne dokumenty. Właściciel zgłoszenia który powołuje się na prawo pierwszeństwa, czyli na wcześniejsze własne zgłoszenie, musi udokumentować to swoje prawo poprzez złożenie dokumentu pierwszeństwa w tym Urzędzie Patentowym, w którym dokonuje zgłoszenia z zastrzeżeniem pierwszeństwa. Dokument taki wyda mu Urząd Patentowy w którym nastąpiło pierwsze zgłoszenie. Dokument ten jest zwykle odpłatny. W Polskim Urzędzie Patentowym opłata urzędowa za wydanie dokumentu pierwszeństwa wynosi 60,- pln lub 125,- pln, w zależności od objętości zgłoszenia: do 20 stron lub ponad 20 stron. Załączono fragment dokumentu pierwszeństwa.
Na zakończenie trzeba wskazać, że przepisy o pierwszeństwie konwencyjnym nie wydłużają ochrony patentowej. Patent w innym kraju będzie trwał 20 lat od daty złożenia w tym kraju dokumentów powołujących się na prawo pierwszeństwa sprzed 12 miesięcy. Natomiast ten sam patent w kraju pierwszego zgłoszenia będzie trwał także 20 lat, ale od daty pierwszeństwa, a więc wygaśnie około rok wcześniej. Prawo pierwszeństwa stanowi odrębny, dodatkowy mechanizm ochronny. Ochrona patentowa jest jednak zawsze zależna od oceny zgłoszenia przez właściwy Urząd Patentowy. Pod tym względem Urzędy Patentowe są autonomiczne. Wyjątkiem jest system Patentu Europejskiego.
Opr. Jacek Czabajski
