Praktyka rzecznika patentowego w zakresie ochrony rozwiązań technicznych nie opiera się jedynie na pracy z krajowymi zgłoszeniami wynalazków czy wzorów użytkowych w Urzędzie Patentowym RP. Wiele patentów obowiązujących w Polsce, ma rodowód europejski. Ewentualne unieważnienie takiego patentu europejskiego obowiązującego w Polsce jest możliwe do prowadzenia przed polskim Urzędem Patentowym.
Patent Europejski jest jednym z międzynarodowych mechanizmów ochrony patentowej określanych jako patenty regionalne. Zasięg działania patentów regionalnych wykracza poza obręb jednego kraju. W przypadku Patentu Europejskiego (dalej patent EP) Konwencja EPC regulująca procedurę jego udzielania została podpisana przez 38 krajów. Sam ten fakt świadczy, że nie jest to mechanizm wpisujący się w reguły Unii Europejskiej. Przykładowo Brexit nie miał więc żadnego negatywnego wpływu na udział Wielkiej Brytanii w Patencie Europejskim.
Konwencja EPC podpisana została przez pierwsze kraje w roku 1973. Polska otrzymała wówczas także zaproszenie, jednak nie przystąpiła do Konwencji EPC z uwagi na sprzeciw z Moskwy. Finalnie Polska podpisała Konwencję EPC dopiero w marcu roku 2004. Straciliśmy więc 30 lat doświadczeń i możliwości jakie zaoferował w 1973 roku system patentu EP. Moskwa utworzyła własny patent regionalny: Patent Euroazjatycki. Dziś uczestniczą w tym systemie: Turkmenistan, Białoruś, Tadżykistan, Rosja, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Armenia.
Patent EP jest udzielany centralnie w biurze EPO (European Patent Organisation) w Monachium. Procedura trwa podobnie jak w innych urzędach patentowych 2-3 lub więcej lat i zależy od jakości złożonych dokumentów, ale także od przeciwstawień wyszukanych przez biuro EPO w trakcie badania merytorycznego. W przypadku udzielenia patentu EP, jego skutek obejmuje oczywiście czas od daty złożenia dokumentów zgłoszenia. W tym względzie od zawsze trwa więc wyścig kto pierwszy złoży dokumenty w Urzędzie Patentowym, a więc także w EPO. Publikacja zgłoszenia, zwykle z wyróżnikiem A1 zostaje po udzieleniu patentu EP zastąpiona publikacją o tym samym numerze, ale z zwykle wyróżnikiem B1.
Udzielenie patentu EP i jego publikacja na poziomie B1 nie oznacza, że ten patent wywiera skutek na obszarze wszystkich państw – stron konwencji EPC. Konwencja EPC pozostawiła decyzję o wejściu patentu EP w krajowy system patentowy, w kompetencji każdego z krajowych Urzędów Patentowych Państw – stron tej konwencji. Wymogiem jest złożenie przez uprawnionego tłumaczenia i wniesienie przewidzianych opłat w Urzędzie Patentowym każdego kraju, gdzie patent ma obowiązywać. Potocznie mówimy o krajowej walidacji patentu EP. Wymagany zakres tłumaczenia jest różny w różnych krajach – od odejścia od tego obowiązku, ale z obowiązkiem wniesienia wymaganych opłat krajowych – do wymogu złożenia tłumaczenia całego opisu, zastrzeżeń patentowych i ew. tekstów na rysunkach, na język krajowy.
Mówimy potocznie, że po udzieleniu patentu na szczeblu EPO i po złożeniu dokumentów i wniesieniu opłat w wybranych przez uprawnionego krajach, patent EP zamienia się w wiązkę patentów krajowych. Jeżeli patent EP nie został walidowany w żadnym z 38 krajów członkowskich EPO – to nie obowiązuje on nigdzie. Jest tylko dokumentem – co prawda na poziomie B1 – ale który nie daje uprawnionemu wyłączności w żadnym z krajów stron konwencji EPC. Warto o tym pamiętać, przy wszelkiego rodzaju roszczeniach wysuwanych w oparciu o patent EP. Na początku sprawdzamy więc gdzie został walidowany patent EP.
Dalsze wnioski z tego systemu wynikają dla procedur ewentualnego unieważniania patentu EP walidowanego w danym kraju, na przykład w Polsce. Unieważnienie odbywa się w trybie procedur krajowych, ale na podstawach wskazanych w Konwencji EPC. Obecnie podstawy unieważnienia np. w Polsce, są już zharmonizowane z odpowiednimi podstawami wynikającymi z Konwencji. Niemniej co do zasady stosuje się w tym zakresie unormowania zawarte w Konwencji. Sprawy o unieważnienie patentów EP walidowanych np. w Polsce, prowadzone są w trybie spornym przed Urzędem Patentowym RP, zgodnie z procedurami przewidzianymi w ustawie prawo własności przemysłowej.
Pokazuje to jak ważna jest rola krajowego Urzędu Patentowego zarówno w procesie walidacji, jak i w procesie ewentualnego unieważniania patentu EP.
Opr. Jacek Czabajski
